>Verslag Excursie Floristische Werkgroep naar het Winkelsven, Kampina, 27 juni 2004.

Floristische Werkgroep KNNV Eindhoven.	6 september 2004
Naar het Winkelsven, Kampina, 27 juni 2004. _{John Bruinsma.}

1 Inleiding
Op verzoek van Leo de Bruijn, onderzoekscoördinator Natuurmonumenten, bezocht de Floristische Werkgroep van de KNNV afd. Eindhoven op 27 juni 2004 het Winkelsven aan de zuidrand van de Kampina, Oisterwijk. Aan de excursie namen deel: Joep Spronk, John Bruinsma, Toon van der Schans en Wim van der Ven. Het was prima excursieweer.

2 Methode
Delen van het terrein (indeling zie onder) zijn beschreven met de methodes die gevolgd werden door de Characeae Werkgroep Eindhoven (Bruinsma 1994) en die op hun beurt aansluiten bij de methodes van Hofman en Janssen 1986.

Grote delen zijn beschreven met de volgende schaal:
r = een enkele plant. Verder bedekkingspercentages tussen <1% en 100%, de hogere afgerond op 5- of 10-tallen.
Daarnaast is een schatting gemaakt de verspreiding van elke soort over het gebied:
a. homogeen; b. tamelijk homogeen; c. homogeen noch heterogeen; d. tamelijk heterogeen; e. heterogeen.

In kleinere delen – in dit geval de laagste delen van een verder plasdras liggend ven - zijn opnames gemaakt met de Tansley- (Kamiri-)schaal:
r sporadisch, één of twee exemplaren
1 af en toe voorkomend, heel weinig
2 weinig tot matig (bed > 5%) *
3 abundant, redelijk veel voorkomend (bed >10%) *
4 co-dominant en talrijk, redelijk bedekkend (bed >25%) *
5 dominant, veel bedekkend (bed >50%) *
L = lokaal P = niet in het veld herkend, pas in een (mossen-)monster herkend. Waarschijnlijk gaat het in alle gevallen om zeer weinig planten.
* alleen voor niet-sprieterige planten

Mossen Er is alleen gekeken naar mossen die over een groter oppervlak voorkomen, dus niet naar boomvoeten etc. Marleen Smulders (Best) heeft alle monsters gedetermineerd.

Rode-lijst soorten zijn met een GPS ingemeten en ter plekke is de abundantie geschat. Zie de lijst in paragraaf 5. Dit is niet gedaan voor de in grote velden voorkomende Myrica gale en Cladium mariscus.

3 Beschreven deelgebieden Voor de beschrijving zijn het Winkelsven en omgeving ingedeeld in zes stukken (zie kaart naar Hofman en Janssen 1986):

WvW	Winkelsven-west: ten westen van het dichte struweel (bij Hofman en Janssen: landtong) dat het scheidt van Winkelsven-oost.
WvO	Winkelsven-oost: het open water en de daarbij horende oeverzone.
MoeRandN	De moerasrand noord langs het Winkelsven. Dit heette in Bruinsma 1994 'het moeras ten noorden van het Winkelsven'. In het zuiden wordt het begrensd door de Cladium- en Myrica-zones rondom het Winkelsven-oost en het Winkelsven-west. De noordgrens is de eerste wat drogere rand die op de top.kaart als bos is aangegeven. Let op!!!: de noordgrens is verkeerd aangegeven op de kaart in Bruinsma 1994.
MoerNW	Het moeras ten noordwesten van het Winkelsven. Dit ligt ten noorden van Winkelsven-west, noordelijk van de bosrand; in het noorden tot aan de bosrand met sloot.
SlootZ	De sloot ten zuiden van het Winkelsven. Hier zijn alleen de soorten aangestreept zonder bedekkingen.
GrasZ	Het voormalige natte grasland ten zuiden van de dijk.

Fig. 1. Winkelsven

Literatuur

Bruinsma, John (1994). Vennen in Midden-Brabant, opnieuw bezocht in 1991 en 1992. Characeae Werkgroep Eindhoven, Breugel.
Dam, H. van (1983). Vennen in Midden-Brabant. Rijksintituut voor Natuurbeheer, Leersum. RIN-rapport 83/23. Hierin onder andere beschrijvingen van de vegetatie in 1976 en oudere literatuur.
Hofman, Karin & Mirjam Janssen (1986). Historische ontwikkelingen van vennen in Midden Brabant, qua vegetatie en waterchemie en een beschrijving van de huidige toestand. Doctoraalverslag voor het hoofdvak Aquatische Oecologie; verslag 210 van het Laboratorium voor Aquatische Oecologie, Katholieke Universiteit Nijmegen, in samenwerking met Rijksinstituut voor Natuurbeheer, Leersum.

Beschreven deelgebieden

Winkelsven-west

DAT+OPN.NR

2004062702

COORDINATEN

146.2/396.0

LENGTE

200 m

BREEDTE

120 m

DIEPTE

0-5 cm

pH

4.6

EGV

60

MONSTERWIJZE

doorgelopen

BED TOTAAL

100%

BED HOGERE PLANTEN

15%

BED VEENMOS

100%

Langs de randen van het ven staat een zoom van struiken die buiten de opname is gehouden. Ook eilanden van struiken zijn buiten de opname gehouden Zie beschrijving hieronder.

Vegetatie venbodem

Agrostis canina

1 d

Alopecurus geniculatus

r

Betula pubescens

r

Calamagrostis canescens

<1 e

Carex acuta

<1 r

Carex elata

<1 d

Carex lasiocarpa

<1 b

Carex vesicaria

r

Cladium mariscus

<1 e

Eleocharis multicaulis

10 b

Eriophorum angustifolium

<1 d

Glyceria fluitans

<1 e

Hydrocotyle vulgaris

4 a

Hypericum elodes

1 c

Iris pseudacorus

<1 e

Juncus bulbosus

<1 a

Juncus effusus

r

Littorella uniflora

<1 e

Lysimachia vulgaris

<1 d

Lythrum salicaria

<1 d

Molinia caerulea

<1 e

Myrica gale

<1 e

Persicaria amphibia

r

Peucedanum palustre

<1 e

Phalaris arundinacea

r

Pinus sylvestris

r

Potentilla palustris

<1 d

Quercus robur

r

Ranunculus flammula

1 e

Ranunculus ololeucos

1 e

Salix aurita

r

Salix cinerea

<1 e

Salix repens

r

Sphagnum denticulatum

<1 e

Sphagnum cuspidatum

100 a

Het ven is plasdras, met een enkele plek met tot 5 cm water. Daar zijn 3 detailopnames gemaakt (zie onder).

De struiken in de rand van het ven en eilandsgewijs in het ven bedekken naar schatting 10-20% van het totale venoppervlak. Er staat veel Myrica gale, Salix cinerea en Betula pubescens. Langs de overgang van 'ven' naar 'rand' bevindt zich plaatselijk een zoom Cladium mariscus en/of Myrica gale. Bij de zuid- en de noordrand bevindt zich een zoom van Carex lasiocarpa die op het totaal bezien niet bedekt, maar plaatselijk opvallend aanwezig is.

Er loopt een rijspoor door het ven. Hier staan o.a. de Glyceria fluitans en de Alopecurus geniculatus.

detailopnames

1

2

3

Coörd. x/y in 146/396

,244/,028

,207/,073

,210/,104

grootte

10x20m

20x20m

10x15m

diepte cm

5

10

10

bed. totaal %

100

100

100

bed. hog. planten %

40

30

5

bed. veenmos %

90

100

100

Sphagnum cuspidatum

5

5

5

Hypericum elodes

4

2L

2L

Juncus bulbosus

-

4

3

Littorella uniflora

3

2

2

Ranunculus ololeucos

3

2L

2L

Agrostis canina

2

2L

2L

Glyceria fluitans

-

3

1

Eleocharis multicaulis

2

-

-

Calamagrostis canescens

r

1

1

Ranunculus flammula

r

1

1

Lysimachia vulgaris

-

1

r

Hydrocotyle vulgaris

r

2L

2L

Juncus effusus

r

-

r

Sphagnum denticulatum

P

P

-

Winkelsven-oost

DAT+OPN.NR

2004062705

COÖRDINATEN

146.3/396.1

OPEN WATER

LENGTE

200m

BREEDTE

50m

DIEPTE (op peilschaal)

73 cm

MONSTERWIJZE

alleen vanaf het punt bij de peilschaal bij 146.380/396.030 bekeken.

BED TOTAAL

60%

BED HELOF

0%

BED DRIJF

60%

BED SUBMERS

onbekend

OEVERZONE
MONSTERWIJZE: alleen stuk van oostoever gezien, vooral 30 m aan weerszijden van de peilschaal Niet echt gezocht naar details.

BREED MIN

10m

BREED GEM

30m

BREED MAX

50m

BED TOTAAL

100%

BED VEENMOS

20%

BED OVERIG MOS

40%

BED KRUID

80%

BED STRUIK

70%

Open water
Nuphar lutea bedekt het water voor 60%. Of er verder nog soorten in staan, bijvoorbeeld onder water, is ons niet bekend.

Oeverzone rond de peilschaal

Agrostis canina

<1d

Alisma plantago-aquatica

<1d

Bidens frondosa

<1e

Bidens tripartita

<1d

Calliergon cordifolium

1d

Callitriche platycarpa

30

Carex elata

r

Cladium mariscus

50

Warnstorfia fluitans

40

Dryopteris carthusiana

r

Iris pseudacorus

r

Juncus bulbosus

r

Juncus effusus

r

Lycopus europaeus

<1 e

Lysimachia vulgaris

<1 e

Peucedanum palustre

r

Rhamnus frangula

r

Salix cinerea

70

Sphagnum denticulatum

20

Moerasrand noord langs Winkelsven
(in Bruinsma 1994 als Moeras N van Winkelsven)

DAT+OPN.NR

2004062704

LENGTE

200m

BREEDTE

50m

COÖRDINATEN

146.30/396.20

Ten noorden van Winkelsven-west is deze rand smal. Hij verbreedt zich naar het oosten. We hebben dit moeras slechts oppervlakkig bekeken omdat het slecht toegankelijk is. Langs de noordrand bevindt zich een rand met Myrica gale, Betula pubescens en Salix cinerea, soms samen groeiend, maar Myrica en Salix elk ook vlakdekkend. Grote delen zijn bedekt met Cladium mariscus. Van een afstand hebben we een groot Typha angustifolia veld gezien. Dat is vermoedelijk de liggende figuur die op de kaart is ingetekend in deze moerasrand. Verder zijn er grote Myrica gale-velden.

Moeras noordwest van Winkelsven

DAT+OPN.NR

20004062703

COÖRDINATEN

146.15/396.25

DIEPTE

0 cm (dras)

LENGTE

200m

BREEDTE

100m

MONSTERWIJZE

doorgelopen

BED TOTAAL

100%

BED STRUIKLAAG

25%

BED HOGERE PLANTEN

40%

BED VEENMOS

80%

Agrostis canina

<1 e

Betula pubescens

r

Calamagrostis canescens

<1 c

Carex acuta

<1 e

Carex elata

<1 e

Carex lasiocarpa

1 b

Carex rostrata

<1 d

Cladium mariscus

<1 d

Eleocharis multicaulis

3 b

Eriophorum angustifolium

<1 d

Hydrocotyle vulgaris

<1 a

Iris pseudacorus

r

Juncus bulbosus

<1 d

Juncus effusus

<1 e

Lysimachia vulgaris

<1 e

Lythrum salicaria

<1 e

Molinia caerulea

40 b

Myrica gale

20 c

Pinus sylvestris

r

Phalaris arundinacea

r

Quercus robur

r

Rhamnus frangula

1 e

Salix cinerea

5 a

Salix repens

r

Sphagnum denticulatum

1 c

Sphagnum cuspidatum

80 b

Warnstorfia fluitans

P

In de westrand is veel Salix cinerea. De noord- en oostrand bestaat uit meest Myrica gale. Voor de rand is plaatselijk een zoom Carex rostrata + Eriophorum angustifolium, elders Juncus effusus. In de noordelijke helft van het moeras staat veel Molinia caerulea.

Slootje Winkelsven

DAT+OPN.NR

2004062701

COÖRDINATEN

146.35/395.97

LENGTE

200

BREEDTE

10m

DIEPTE

0-15 cm

pH

6.6

EGV

60

BED TOTAAL

90%

BED HELOF

1%

BED DRIJF

3%

BED SUBMERS en dras

90%

MONSTERWYZE:

door en langs gelopen alleen soortenlijst; p = present

Agrostis canina

p

Alisma plantago-aquatica

p

Calamagrostis canescens

p

Callitriche hamulata

p

Carex elata

p

Carex lasiocarpa

p

Carex elata

p

Carex vesicaria

p

Cladium mariscus

p

Eleogiton fluitans

p

Eleocharis multicaulis

p

Galium palustre

p

Hydrocotyle vulgaris

p

Hypericum elodes

p

Iris pseudacorus

p

Juncus bulbosus

p

Juncus effusus

p

Lycopus europaeus

p

Lysimachia vulgaris

p

Lythrum salicaria

p

Molinia caerulea

p

Peucedanum palustre

p

Phragmites australis

p

Pinus sylvestris

p

Potamogeton natans

p

Potentilla palustris

p

Quercus robur

p

Ranunculus flammula

p

Ranunculus ololeucos

p

Rubus fruticosus

p

Salix cinerea

p

Sphagnum denticulatum

p

Warnstorfia fluitans

p

De sloot is bezocht tot in het westen een plm. 50 m lang vrijwel geheel verland deel met veel Phragmites australis.
In de sloot staat meest geen, tot plaatselijk 15 cm water. De peilschaal geeft 15 cm aan. Ranunculus ololeucos staat in bloei; er zit een zweem van geel aan de voet van de kroonbladen. Kelk teruggeslagen.

Voormalig grasland ten zuiden van de dijk Winkelsven

DAT+OPN.NR

2004062706

COÖRDINATEN

146.25/395.92

Ook dit gebied hebben we maar oppervlakkig bekeken. Er is een recent opgeschoonde poel zonder vegetatie en verder is het terrein bedekt met horsten en pollen van meest Molinia caerulea, Lysimachia vulgaris en met opslag van Salix cinerea, Betula pubescens en Myrica gale.

5 Rode lijst soorten
Toelichting

Deelgebied: zie inleiding
x en y: Amersfoort-coördinaten
van daar naar: windrichting waarheen een veld zich heen strekt vanaf het opgegeven punt
aantal: volgens Handleiding Rode lijst-formulieren Floron.

Aantal exemplaren of bloeistengels
Omvang groeiplaats (m²)

0
0
0

a
1
<1,0

b
2-5
1,0-5,0

c
6-25
5,1-25,0

d
26-50
25,1-50,0

e
51-500
50,1-500

f
501-5000
501-5000

g
>5000
>5000

soort deel-gebied x y van daar naar aantal opmerking

Carex lasiocarpa WvW 146,200 396,001 f

Cladium mariscus WvW 146,198 396,059 c

Cladium mariscus WvW 146,210 396,115 nw d

Cladium mariscus WvW 146,285 395,992 e

Hypericum elodes WvW 146,193 396,038 b

Hypericum elodes WvW 146,244 396,028 g

Hypericum elodes WvW 146,207 396,073 f

Hypericum elodes WvW 146,210 396,104 e

Littorella uniflora WvW 146,254 396,030 f

Littorella uniflora WvW 146,207 396,073 e

Littorella uniflora WvW 146,210 396,104 e

Myrica gale WvW g overal in WvW

Potentilla palustris WvW 146,200 396,021 b

Potentilla palustris WvW 146,188 396,052 d

Potentilla palustris WvW 146,201 396,124 c

Potentilla palustris WvW 146,385 395,989 b

Ranunculus ololeucos WvW 146,190 396,030 d

Ranunculus ololeucos WvW 146,244 396,028 e

Ranunculus ololeucos WvW 146,207 396,073 d

Ranunculus ololeucos WvW 146,210 396,104 e

Carex lasiocarpa MoerNW 146,164 396,202 f

Myrica gale MoerNW g overal in MoerNW

Carex lasiocarpa slootZ 146,209 395,960 e

Carex lasiocarpa slootZ 146,202 395,992 f

Cladium mariscus slootZ 146,280 395,969 c

Eleogiton fluitans slootZ 146,209 395,952 c

Hypericum elodes slootZ 395,970 w g

Myrica gale slootZ 146,33(0) 395,95(3) w e zie ook: langs hele sloot

Myrica gale slootZ g langs hele sloot

Potentilla palustris slootZ 146,225 395,961 a

Potentilla palustris slootZ 146,199 395,958 b

Ranunculus ololeucos slootZ 395,972 w f

Carex lasiocarpa MoeRandN z, n g

Cladium mariscus MoeRandN n,z,o g zeer groot veld, niet te overzien

Vulpia bromoides tegen de dijk c buiten de onderzoeksvraag

Adres van de auteur
Thorbeckelaan 24; 5694 CR Breugel, 0499-473384; jhpbruinsma@gmail.com

Terug naar Publicaties

DAT+OPN.NR	2004062702
COORDINATEN	146.2/396.0
LENGTE	200 m
BREEDTE	120 m
DIEPTE	0-5 cm
pH	4.6
EGV	60
MONSTERWIJZE	doorgelopen
BED TOTAAL	100%
BED HOGERE PLANTEN	15%
BED VEENMOS	100%

Agrostis canina	1 d
Alopecurus geniculatus	r
Betula pubescens	r
Calamagrostis canescens	<1 e
Carex acuta	<1 r
Carex elata	<1 d
Carex lasiocarpa	<1 b
Carex vesicaria	r
Cladium mariscus	<1 e
Eleocharis multicaulis	10 b
Eriophorum angustifolium	<1 d
Glyceria fluitans	<1 e
Hydrocotyle vulgaris	4 a
Hypericum elodes	1 c
Iris pseudacorus	<1 e
Juncus bulbosus	<1 a
Juncus effusus	r
Littorella uniflora	<1 e
Lysimachia vulgaris	<1 d
Lythrum salicaria	<1 d
Molinia caerulea	<1 e
Myrica gale	<1 e
Persicaria amphibia	r
Peucedanum palustre	<1 e
Phalaris arundinacea	r
Pinus sylvestris	r
Potentilla palustris	<1 d
Quercus robur	r
Ranunculus flammula	1 e
Ranunculus ololeucos	1 e
Salix aurita	r
Salix cinerea	<1 e
Salix repens	r
Sphagnum denticulatum	<1 e
Sphagnum cuspidatum	100 a

	1	2	3
Coörd. x/y in 146/396	,244/,028	,207/,073	,210/,104
grootte	10x20m	20x20m	10x15m
diepte cm	5	10	10
bed. totaal %	100	100	100
bed. hog. planten %	40	30	5
bed. veenmos %	90	100	100
Sphagnum cuspidatum	5	5	5
Hypericum elodes	4	2L	2L
Juncus bulbosus	-	4	3
Littorella uniflora	3	2	2
Ranunculus ololeucos	3	2L	2L
Agrostis canina	2	2L	2L
Glyceria fluitans	-	3	1
Eleocharis multicaulis	2	-	-
Calamagrostis canescens	r	1	1
Ranunculus flammula	r	1	1
Lysimachia vulgaris	-	1	r
Hydrocotyle vulgaris	r	2L	2L
Juncus effusus	r	-	r
Sphagnum denticulatum	P	P	-

LENGTE	200m
BREEDTE	50m
DIEPTE (op peilschaal)	73 cm
MONSTERWIJZE	alleen vanaf het punt bij de peilschaal bij 146.380/396.030 bekeken.
BED TOTAAL	60%
BED HELOF	0%
BED DRIJF	60%
BED SUBMERS	onbekend

BREED MIN	10m
BREED GEM	30m
BREED MAX	50m
BED TOTAAL	100%
BED VEENMOS	20%
BED OVERIG MOS	40%
BED KRUID	80%
BED STRUIK	70%

Agrostis canina	<1d
Alisma plantago-aquatica	<1d
Bidens frondosa	<1e
Bidens tripartita	<1d
Calliergon cordifolium	1d
Callitriche platycarpa	30
Carex elata	r
Cladium mariscus	50
Warnstorfia fluitans	40
Dryopteris carthusiana	r
Iris pseudacorus	r
Juncus bulbosus	r
Juncus effusus	r
Lycopus europaeus	<1 e
Lysimachia vulgaris	<1 e
Peucedanum palustre	r
Rhamnus frangula	r
Salix cinerea	70
Sphagnum denticulatum	20

DAT+OPN.NR	2004062704
LENGTE	200m
BREEDTE	50m
COÖRDINATEN	146.30/396.20

DAT+OPN.NR	20004062703
COÖRDINATEN	146.15/396.25
DIEPTE	0 cm (dras)
LENGTE	200m
BREEDTE	100m
MONSTERWIJZE	doorgelopen
BED TOTAAL	100%
BED STRUIKLAAG	25%
BED HOGERE PLANTEN	40%
BED VEENMOS	80%

DAT+OPN.NR	2004062701
COÖRDINATEN	146.35/395.97
LENGTE	200
BREEDTE	10m
DIEPTE	0-15 cm
pH	6.6
EGV	60
BED TOTAAL	90%
BED HELOF	1%
BED DRIJF	3%
BED SUBMERS en dras	90%

	Aantal exemplaren of bloeistengels	Omvang groeiplaats (m²)
0	0	0
a	1	<1,0
b	2-5	1,0-5,0
c	6-25	5,1-25,0
d	26-50	25,1-50,0
e	51-500	50,1-500
f	501-5000	501-5000
g	>5000	>5000

soort	deel-gebied	x	y	van daar naar	aantal	opmerking
Carex lasiocarpa	WvW	146,200	396,001		f
Cladium mariscus	WvW	146,198	396,059		c
Cladium mariscus	WvW	146,210	396,115	nw	d
Cladium mariscus	WvW	146,285	395,992		e
Hypericum elodes	WvW	146,193	396,038		b
Hypericum elodes	WvW	146,244	396,028		g
Hypericum elodes	WvW	146,207	396,073		f
Hypericum elodes	WvW	146,210	396,104		e
Littorella uniflora	WvW	146,254	396,030		f
Littorella uniflora	WvW	146,207	396,073		e
Littorella uniflora	WvW	146,210	396,104		e
Myrica gale	WvW				g	overal in WvW
Potentilla palustris	WvW	146,200	396,021		b
Potentilla palustris	WvW	146,188	396,052		d
Potentilla palustris	WvW	146,201	396,124		c
Potentilla palustris	WvW	146,385	395,989		b
Ranunculus ololeucos	WvW	146,190	396,030		d
Ranunculus ololeucos	WvW	146,244	396,028		e
Ranunculus ololeucos	WvW	146,207	396,073		d
Ranunculus ololeucos	WvW	146,210	396,104		e
Carex lasiocarpa	MoerNW	146,164	396,202		f
Myrica gale	MoerNW				g	overal in MoerNW
Carex lasiocarpa	slootZ	146,209	395,960		e
Carex lasiocarpa	slootZ	146,202	395,992		f
Cladium mariscus	slootZ	146,280	395,969		c
Eleogiton fluitans	slootZ	146,209	395,952		c
Hypericum elodes	slootZ		395,970	w	g
Myrica gale	slootZ	146,33(0)	395,95(3)	w	e	zie ook: langs hele sloot
Myrica gale	slootZ				g	langs hele sloot
Potentilla palustris	slootZ	146,225	395,961		a
Potentilla palustris	slootZ	146,199	395,958		b
Ranunculus ololeucos	slootZ		395,972	w	f
Carex lasiocarpa	MoeRandN			z, n	g
Cladium mariscus	MoeRandN			n,z,o	g	zeer groot veld, niet te overzien
Vulpia bromoides	tegen de dijk				c	buiten de onderzoeksvraag